Nhà máy thủy điện Lai Châu là một trong những công trình thủy điện lớn nhất tại Việt Nam, không chỉ mang lại lợi ích về mặt kinh tế mà còn có ý nghĩa to lớn về mặt xã hội và môi trường khi khai thác một cách bền vững nguồn tài nguyên nước, góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái.
Tổng quan về nhà máy thủy điện Lai Châu
| Quốc gia | Việt Nam |
| Vị trí | Lai Châu |
| Tọa độ | 22°8′22″B 102°59′7″Đ |
| Tình trạng | Đang hoạt động |
| Khởi công | 2011 |
| Khánh thành | 20/12/2016 |
| Chi phí xây dựng | 35.700 tỷ đồng (2016) |
| Công suất lắp đặt | 1200 MW (tối đa) |
| Tua bin | 3 x 400 MW Francis turbine |
| Phát điện hàng năm | 4.670 GWh (mỗi năm) |
| Chủ sở hữu | Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) |
Thủy điện Lai Châu hay Thủy điện Nậm Nhùn là một trong những công trình trọng điểm quốc gia của Việt Nam. Nhà máy được xây dựng trên dòng sông Đà tại thị trấn Nậm Nhùn, huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu.
Với công suất 1.200 MW gồm 3 tổ máy, nhà máy này khởi công xây dựng vào ngày 5 tháng 1 năm 2011 và đã hòa lưới điện cả 3 tổ máy vào tháng 11 năm 2016. Nhà máy chính thức khánh thành vào tháng 12 năm 2016, sớm hơn một năm so với chỉ tiêu mà Quốc hội đề ra.
Công trình thủy điện Lai Châu được xây dựng tại bậc thang trên cùng của sông Đà, phía trên của thủy điện Sơn La. Với tổng mức đầu tư ước tính hơn 35.700 tỷ đồng, nhà máy đã cung cấp cho lưới điện quốc gia khoảng 4,7 tỷ kWh mỗi năm.
Đây là một thành tựu quan trọng trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Lai Châu và các khu vực lân cận.
Việc xây dựng công trình đã huy động hàng nghìn cán bộ, công nhân từ các đơn vị xây dựng. Trong quá trình này, gần 15 triệu mét khối đất đá đã được đào đắp và hàng chục nghìn tấn sắt thép, máy móc được lắp đặt. Đập bê tông có chiều cao lớn nhất là 137m và khối lượng gần 2 triệu m³.
Ông Phạm Hồng Phương, Giám đốc Ban Quản lý dự án nhà máy chia sẻ:
“Thủy điện Lai Châu là công trình mà các cán bộ, kỹ sư của Việt Nam tự quy hoạch, thiết kế, thi công, lắp đặt thiết bị, giám sát và quản lý vận hành. Hoàn thành trước một năm so với kế hoạch đề ra, công trình đã cung cấp cho lưới điện quốc gia sản lượng điện khoảng 4,7 tỷ kWh mỗi năm, góp phần quan trọng vào sự phát triển của đất nước.”
Thông số kỹ thuật của thủy điện Lai Châu
Thủy điện Lai Châu là một trong những công trình thủy điện quan trọng của Việt Nam với thiết kế và công suất ấn tượng. Nhà máy có mực nước dâng bình thường là 295 m và mức nước chết là 265 m. Với 3 tổ máy, mỗi tổ máy có công suất 400 MW, tổng công suất lắp máy đạt 1.200 MW. Lưu lượng xả của cửa xả mặt trên cửa xả vào khoảng 400 m³/s.
Nhà máy thủy điện Lai Châu là thủy điện lớn thứ ba trong hệ thống liên hồ chứa trên sông Đà. Khi kết hợp với tổ hợp thủy điện trên sông Hồng có thể đạt công suất lớn nhất Đông Nam Á.
Công trình được khởi công từ năm 2011 và khánh thành, đưa vào sử dụng vào năm 2016. Với 3 tổ máy hoạt động liên tục, nhà máy hòa mạng lưới điện quốc gia với sản lượng điện trung bình mỗi năm là 4.670,8 triệu kWh.
Cùng với các nhà máy thủy điện Hòa Bình (1.920 MW), Sơn La (2.400 MW), Bản Chát (220 MW) và Huổi Quảng (520 MW), thủy điện Lai Châu (1.200 MW) nâng tổng công suất các nhà máy thủy điện trên sông Đà lên khoảng 6.500 MW.
Tổng sản lượng điện cung cấp hàng năm của các nhà máy này đạt khoảng 25 tỷ kWh, mang lại giá trị điện khoảng 2,2 – 2,5 tỷ USD mỗi năm.
Nhà máy thủy điện Lai Châu có những đặc trưng gì nổi bật?
Nằm giữa màu xanh bạt ngàn của núi rừng Tây Bắc, thủy điện Lai Châu giờ đây đã trở thành một địa điểm tham quan thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Từ ngã ba sông Đà và sông Nậm Na hợp lưu, con đường bê tông trải nhựa phẳng lỳ nối từ Cầu Lai Hà đến công trình Thủy điện uốn lượn như một dải lụa trải dài trên sườn núi.
Thị trấn Nậm Nhùn từng là một địa danh xa xôi và ít người biết đến. Giờ đây, thị trấn đã khoác lên mình một diện mạo mới, trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn.
Anh Võ Văn Việt, một du khách đến từ Quảng Bình chia sẻ:
“Tôi đã đến thăm Thủy điện Hòa Bình, Thủy điện Sơn La và giờ là thủy điện Lai Châu. Nơi đây có một vẻ đẹp rất khác, một công trình hiện đại, to lớn, mọc lên giữa trùng trùng núi cao. Tới đây mới thấy được công trình to lớn đến mức nào cũng như mồ hôi, công sức của những công nhân, kỹ sư đã đổ để xây dựng nên công trình.”
Con đường hơn 100 km từ thành phố Lai Châu đến thủy điện Lai Châu dẫn du khách qua những cánh rừng già nguyên sơ và cảnh núi non hùng vĩ, làm say lòng bất cứ ai. Đứng trên đập tràn, du khách có thể chiêm ngưỡng toàn cảnh công trình thủy điện lớn thứ ba ở khu vực Đông Nam Á, hòa cùng vẻ đẹp hùng vĩ của núi rừng Tây Bắc và vẻ hiền hòa của sông Đà.
Nhiều du khách chia sẻ: “Dù con đường đến với thủy điện Lai Châu không gần như các công trình khác nhưng dọc đường đi, chúng tôi được ngắm nhìn phong cảnh núi rừng, được đến ngã ba sông nơi dòng sông Nậm Na hòa vào dòng sông Đà, được khám phá khu hồ chứa nước rộng lớn của thủy điện và chiêm ngưỡng khu đảo nổi Mường Mô, được ví như “Vịnh Hạ Long trên cạn.”
Thủy điện Lai Châu là một phần quan trọng trong hệ thống các nhà máy thủy điện trải dài trên sông Đà. Các nhà máy khác như nhà máy thủy điện Hòa Bình và thủy điện Thác Bà cũng có vai trò tương tự trong việc quản lý nguồn nước và cung cấp điện cho các khu vực lân cận.
Đặc biệt, thủy điện Tuyên Quang (Na Hang) ở vùng Đông Bắc Việt Nam cũng đóng góp đáng kể vào mạng lưới điện quốc gia, đảm bảo cung cấp năng lượng ổn định cho phát triển kinh tế và sinh hoạt của người dân.
Thời điểm đẹp trong năm để ghé thăm thủy điện Lai Châu
Mùa xuân là thời điểm lý tưởng để du khách đến thăm quan và khám phá những danh lam thắng cảnh của tỉnh Lai Châu nói chung và huyện Nậm Nhùn nói riêng. Đến với Nậm Nhùn, du khách sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng vẻ đẹp hùng vĩ của công trình thủy điện Lai Châu và ngắm bình minh trên đỉnh núi Pú Đao.
Ngoài ra, du khách còn có thể thắp nén nhang thơm thành kính tại quần thể di tích cấp quốc gia Đền thờ Vua Lê Thái Tổ, hòa mình vào các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao và tham gia lễ hội đua thuyền đuôi én cũng như lễ hội Đền thờ Vua Lê Thái Tổ.
Hơn nữa, du khách còn có cơ hội tìm hiểu về phong tục, tập quán, ẩm thực và cuộc sống của 11 dân tộc đang sinh sống tại đây. Dù con đường đến với Nậm Nhùn còn nhiều gian nan nhưng những trải nghiệm tại vùng đất này chắc chắn sẽ để lại ấn tượng sâu sắc, khiến du khách luôn nhớ và mong muốn quay lại.
Vai trò của thủy điện Lai Châu trong đời sống
Thủy điện Lai Châu không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển điện năng và cung cấp nước cho đồng bằng sông Hồng vào mùa khô mà còn tạo cơ hội phát triển kinh tế – xã hội cho hai tỉnh Lai Châu và Điện Biên, đồng thời đảm bảo an ninh quốc phòng khu vực Tây Bắc.
Nằm ở bậc thang trên cùng của dòng sông Đà, gần biên giới Trung Quốc, thủy điện Lai Châu có thiết kế đập với chiều cao 295 mét. Điều này đảm bảo mực nước cách biên giới khoảng 15-20 km, nhưng khi có lũ lụt, khoảng cách này có thể giảm xuống chỉ còn khoảng 2 km.
Với dung tích hồ chứa 1.215 triệu m³ và lưu lượng nước về hồ trung bình hàng năm là 851 m³/s, thủy điện Lai Châu giúp giảm thiểu tình trạng thiếu nước vào mùa khô cho hạ du.
Trước đây, Hà Nội thường chìm trong biển nước khi lũ về, nhưng nhờ việc chặn dòng tạo hồ, áp lực này đã được giảm bớt đáng kể. Vận hành liên hồ chứa giúp điều tiết lưu lượng nước, giảm thiểu thiệt hại kinh tế – xã hội và đảm bảo an toàn cho Hà Nội, trung tâm kinh tế của cả nước.
Nhà máy có thiết kế 6 cửa xả tràn và 2 cửa xả đáy, đảm bảo an toàn trong trường hợp có lũ, với lưu lượng đỉnh lũ thiết kế tương ứng là 21.711 m³/s. Hàng năm, thủy điện Lai Châu hòa vào mạng lưới điện quốc gia 4.670,8 triệu kWh, không chỉ đáp ứng nhu cầu chiếu sáng cho tỉnh Lai Châu và Điện Biên, mà còn hỗ trợ giảm tải cho các nhà máy điện khác trên toàn miền.
Kết luận
Nhà máy thủy điện Lai Châu có ý nghĩa lớn trong việc chiếu sáng đường biên giới quốc gia, củng cố vị thế chính trị và kinh tế của đất nước. Việc theo dõi chặt chẽ mực nước hồ thủy điện để quản lý ở mức an toàn và hiệu quả là yếu tố then chốt giúp nhà máy hoạt động bền vững.
